معرفی شهرستان قاینات

شهرستان قاین در شرق ایران و جنوب استان خراسان جنوبی ،در حد فاصل 15و 33 تا 12و 34 عرض جغرافیایی و 38و58 تا 56و60 طول جغرافیایی قرار دارد. این شهرستان از شمال به خواف و گناباد،از غرب به فردوس و از جنوب به بیرجند محدود شده واز جانب شرق مرزی به طول تقریبی 130 کیلومتر با کشور افغانستان دارد.ارتفاع این ناحیه از سطح دریاهای آزاد 1440متر و مساحتش بالغ بر 17722کیلومترمربع می باشد. مرکز این شهرستان،شهر قاین و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری 5 بخش، 13 دهستان، 373 روستا و 1293 آبادی خالی از سکنه دارد. رشته کوه قهستان در غرب و شاسکوه و آهنگران در شرق آن سر به آسمان سوده و بلندترین قله منطقه "کمر سرخ" با 2842 متر در نیم بلوک و پست ترین نقطه با 610 متر در پترگان قرار دارد. مراتع قاین از نوع متوسط است و در آن گیاهان دارویی گوناگون،جنگلهای تنگ پسته کوهی،بنه، قیچ و بادامشک دیده می شود.در شهرستان قاین خصوصاً در منطقه شکار ممنوع شاسکوه،قریب به 59 گونه پرنده ،25 نوع پستاندار و 17 گونه از خزندگان و دوزیستان منحصر به فرد زندگی می کنند. در این خطه رودخانه های با اهمیتی همچون رودشور، رود مردانشاه، رود بیهود، افین وآهنگران جریان دارند و گندم،جو،چغندر،پسته و خصوصاً زعفران وزرشک از محصولات کشاورزی این خطه اند 

                       پیشینه تاریخی
چنانچه تذکره نویسان و مورخان نقل کرده اند منطقه قاینات با تاریخی سی هزار ساله یکی ازاولین خاستگاههای تمدن خراسان است." فخرالاسلام" پیدایش قاین را به عصر" قابیل " پسر آدم نسبت داده و در فرهنگ " دهخدا" بنای اولیه شهر قاین به " سام بن نریمان" و در " احیاءالملوک" به " کی لهراسب" پدر " گشتاسب" منسوب شده است. این سخنان اگر چه از اعتباری علمی برخوردار نیستند اما بازگو کننده قدمتی هستند که چون غباری از روزگاران دور بر سنگ سنگ این شهر نشسته اند. در سفرنامه ی " سرپرسی سایکس" آمده: در328 قبل از میلاد 13هزارنفراز مدافعان شهرقاین به مقابله با لشکرانبوه" اسکندر" در آمدند و دکتر " بلووگلدسمید" اعتقاد دارد که " قلعه کوه قاین" درعهدهخامنشیان همان کاخ سلاطین" قهستان" یا" آتاگوانا" بوده است. قاین در عصرزمامداری ساسانیان نیزازمراکزمهم قدرت وازمعدودشهرهای استراتژیک ایران به شمار می آمده است.مورخان بسیاری در کتب خویش از قائنات نام برده اند."اصطخری" در340 ه.ش از قاین بعنوان مرکزقهستان نام برده ومذهب آن خطه را شیعه ذکرکرده و" جیهانی" در375هجری از سه دروازه شهر به اسامی " درکون"، "درکلاوج" و" درزقان استخر" نام برده است. ناصرخسرو قبادیانی در سال 440وارد قائنات شده و قاین راچنین توصیف نموده: قاین شهری بزرگ و حصین وگردآن خندقی ومسجدآدینه به شهراندراست وآنجاکه مقصوره است تاقی عظیم وبزرگ است که درخراسان ازآن بزرگترندیدم." مارکوپولوی ونیزی" هوای قاین را در نهایت اعتدال دانسته و"یاقوت حموی" و" عبدا...محمدبن احمدمقدسی": آنجا را بندرخراسان و خزانه کرمان معرفی کرده اند. قاین در جریان تندباد ایلغارهای تاریخی صدمه چندانی ندیده است و چنانکه نقل شده در773 هجری امیرتیموردر حوالی قاین اردو زد ولیکن به فضل و درایت حاکم شهر بدون جنگ و خونریزی از کنار آن گذشت. درعصرصفویه نیزبه سال1002 هجری، شاه عباس صفوی ازقاین دیدن نمودو سالها بعد درزمان سلسله زندیه هنگامی که لطفعلی خان زند ازکرمان گریخت و به قاین آمد،در آنجا از وی پذیرائی شد.قائنیان در بازگشت نیز تعدادی سوار جهت جنگ با آغامحمد خان قاجاردراختیار وی قراردادند.من حیث المجموع تاریخ و حوادث تاریخی قاین چنان گسترده و بسیط است که در این مختصر نمی گنجد. در پایان به سخن " دکتر ژوزف انگلیسی"اکتفا می کنیم که قاین را از مناطق آباد خراسان و قرارگاه مردان دلیری می دانسته که از راه شمشیرزنی و کمان کشی روزگار گذرانده اند